تحول حقوق دیپلماتیک (1961-1991)

حقوق دیپلماتیک ، علم بررسی قواعد و مقررات حاکم بر انواع ماموریت هاست و هر چه بیشتر جامعه بین الملل متحولتر گردد. ماموریت ها نیز تنوع و پیچیدگی ساختاری بیشتری خواهند یافت . بخش اول و دوم رساله (مشتمل بر 9 فصل) به جوابگوئی مطالب مزبور پرداخته است . الفبای حقوق دیپلماتیک عبارت است از اولا - وجود دولت یا سازمانی که مبادرت به اعزام ماموریت کرده است ، ثانیا - دولت یا سازمانی که میزبان مذکور است . اعزام و پذیرش ماموریت ها تابع نظام حقوقی ویژه ای است که در بخش سوم رساله مورد بررسی قرار خواهد گرفت . اما پذیرش یک ماموریت از طرف دولت پذیرفته بمعنی پذیرش محدودیت صلاحیت قضایی و محدودیت حاکمیت ملی دولت پذیرفته نیز هست ، این قضیه، خود یک بحث عمیق و کشدار حقوقی است که موجب اعطای امتیازات خاصی به ماموریت ها و بطور اعمال حاکمیت و صلاحیت دولت پذیرفته می شود و در بخش چهارم تحت عنوان "نظام حقوقی مصونیت ها و مزایا" تشریح گردیده است . در بخش پنجم ضمن بیان و اعتراف به سو استفاده از نظام حقوقی مصونیت ها و سایر قواعد حقوق دیپلماتیک چگونگی حل و فصل اختلافات راجع به تفسیر و اجرای قوانین حقوق دیپلماتیک تجزیه و تحلیل شده و در بخش پایانی موضوع "پناهندگی دیپلماتیک " که هر چند مبنایی در حقوق دیپلماتیک نوین نداشته اما حقوقی بین الملل همواره درگیر آن بوده است پرداخته خواهد شد. این رساله، ضمن بررسی دو کنوانسیون وین را راجع به روابط دیپلماتیک (1961) و روابط کنسولی (1963) که همه مولفان فارسی زبان نیز فقط به ایندو بسنده کرده اند، سایر کنوانسیون ها و اسناد حقوق دیپلماتیک (کنوانسیونهای ماموریت های ویژه 1969، نمایندگی دولت ها 1975 - جلوگیری و تنبیه مجازات 1973 - وضعیت پیک و کیسه دیپلماتیک (1989) را برای اولین بار در ادبیات حقوقی ایران بررسی کرده و ضمن اینکه کنوانسیونهای 1969، 1989 را برای اولین بار به فارسی برگردانده، رژیم حقوقی جامعی برای همه ماموریت های دولیت و سازمانی و دیپلماتیک و غیردیپلماتیک طرح ریزی کرده است و این موضوع بزرگترین ابتکار و نوآوری نویسنده است . بر همه انواع ماموریت ها رژیم حقوقی واحدی را قرار داده و به پیروی از برخی متفکران حقوق بین الملل و به این دلیل که همه ماموریت ها (صرفنظر از اینکه ارگان فرستنده آنها دولت باشد یا سازمان بین المللی و جدای از اینکه ماموریت ، دیپلماتیک باشد یا غیردیپلماتیک) خارج از مرزهای ملی یا سازمانی فرستنده قرار می گیرند. آنها را کلا "ماموریت خارجی" نامیده است . ابتکار دوم رساله این است که موقعیت خاص زمانی تدوین دیپلماتیک را درک کرده و تحول آنرا بر بستر توسعه تکنولوژی قرار داده است ، بعبارت دیگر حقوق دیپلماتیک نوین در شرایط "جنگ سرد" تدوین شد، بطوریکه بدون توجه به این واقعیت مهم سه دهه اخیر، فهم بسیاری از تحولات آن غیرممکن می گردد و همانگونه که پیش بینی کرده ام از فردای 19 نوامبر 1990 که "پیمان کاهش گسترده سلاحهای غیرهسته ای" در کاخ الیزه پاریس به امضای کشورهای عضو پیمان ناتو و ورشو رسید و رسما "خاتمه جنگ سرد اعلام شد، بایستی تحولات جدیدی را که محصول دوران پس از جنگ سرد است ، در نظام حقوقی ماموریت های خارجی منتظر باشیم. جای رساله و به تناسب موضوع به حقوق ایران پرداخته شده است و بویژه به تحقیق راجع به تطبیق حقوق دیپلماتیک عرفی در ایران با موازین دیپلماتیک مدون پرداخته که این نوع بررسی را تاکنون در جایی ندیده ام.